Czym jest Kodeks 5C? To holistyczne podejście do zarządzania glebą, w ramach którego zostały spisane praktyczne aspekty procesu decyzyjnego w zakresie kreowania warunków życia glebowego, a przez to też żyzności i potencjału plonotwórczego gleby.

Nazwa 5C ma swoje powiązanie z systemem S5, czyli japońskim pomysłem traktującym o zarządzaniu powierzchnią produkcyjną. W przypadku Kodeksu 5C nazwa wzięła się od pierwszych liter angielskich słów:

• Cultivation (Uprawa)
• Calcium (Wapń)
• Carbon (Węgiel)
• Cover crops (Poplony)
• Culture (Kultura)

Dlaczego te działania są tak ważne?

Intensywnie prowadzone rolnictwo, bez zachowania odpowiednich praktyk, powoduje negatywne zmiany w środowisku naturalnym. Odpowiedzią na poważne zmiany dla najbliższego otoczenia jest właśnie rolnictwo regeneratywne, które uwzględnia wachlarz praktyk łączących produkcję z ochroną i odbudową ekosystemów.

Poprzez rolnictwo regeneratywne, jesteśmy w stanie poprawić jakość własnych pól, jak również znacząco wpłynąć na regenerację naszej planety. Trzymając się pewnych zasad zapobiegamy degradacji gleby, przygotowując ją dla kolejnych pokoleń, a jednocześnie zatrzymujemy zanieczyszczenie pobliskich wód.

Uprawa - uprawiaj optymalnie

Uprawa (Cultivation) to pierwszy element Kodeksu 5C.

Intensywna uprawa zaburza życie biologiczne gleby, dlatego należy jak najmniej w nią ingerować, aby poprawiać jej kondycję i „zdrowie”. W Grupie Top Farms postawiliśmy na minimalną uprawę gleby, stosując głównie uprawę bezorkową. Gdy gleba jest zdrowa i pełna życia, odwdzięcza się dorodnymi płodami, lecz gdy czegoś jej brakuje, nie może przekazać wartości odżywczych roślinom.

Głównym założeniem zabiegów uprawy gleby powinno być minimalistyczne oddziaływanie na glebę, z maksymalną możliwą eliminacją orki, przy jednoczesnym zachowaniu spulchnienia niezbędnego dla wzrostu i rozwoju korzeni.

Oznacza to, że starając się jak najmniej zaburzać życie mikroorganizmów, głęboko spulchniamy glebę bez odwracania i płytko mieszamy, czyli stosujemy tzw. uprawki konserwacyjne. Sprzyja to procesom powstawania próchnicy. Dzięki temu gleba staje się bardziej chłonna i jest w stanie przyjąć nawet deszcz nawalny.

Jedno z ważniejszych haseł Kodeksu 5C brzmi: „Uprawiać tak mało jak się da i tak dużo jak potrzeba”.

A czy Ty stosujesz praktyki regeneratywne w swojej uprawie?

Wapń - buduj strukturę

Wapń (Calcium) jest najważniejszym składnikiem odżywczym gleby i zarazem kluczem do budowania jej żyzności.

Wapń poprawia strukturę ziemi, decyduje o jej zwięzłości, o zużyciu paliwa podczas prac polowych i o tym jak swobodnie wrastają w glebę korzenie roślin. Należy podkreślić, że pierwiastek ten jest ważny nie tylko dla gleby, ale przede wszystkim dla roślin uprawnych. Niedobór wapnia wpływa negatywnie na ich kondycję. Składnik ten przyczynia się do prawidłowego rozwój ich tkanek, uodparnia je na grzyby i wirusy oraz reguluje gospodarkę wodną i podział komórkowy.

Wapń to makroskładnik pobierany w największych ilościach, czyli jego nadrzędną funkcją jest odżywianie roślin. Jest składnikiem budulcowym ścian komórkowych. Dodatkowo pierwiastek ten wpływa na odczyn (pH) gleby poprzez obniżenie jej kwasowości, a to bezpośrednio przekłada się na skład mikroflory glebowej.

Wszystkie działania mające na celu użyźnienie gleby zaczynają się od poprawy jej odczynu (pH). Nawożenie wapniowe, celem uregulowania pH, stosujemy według potrzeb. Chodzi o to, by uzyskać odczyn lekko kwaśny lub obojętny, którym charakteryzują się dobre gleby.

W Polsce niemal 2/3 gleb charakteryzuje się dużą lub bardzo dużą kwasowością, co wiąże się z niską aktywnością biologiczną i małą urodzajnością. Ponadto zwiększona kwasowość gleb oznacza większą przyswajalność metali ciężkich przez rośliny. Odkwaszaniu gleby oraz poprawieniu jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych służy właśnie stosowanie nawozów wapniowych.

Jeśli wapnowanie gleby zostanie przez rolnika zaniechane lub będzie stosowane sporadycznie, wówczas w kolejnych latach będzie dochodziło do pogłębiania się niepożądanego skutku w postaci postępującego procesu zakwaszenia gleby.

Pamiętajmy przy tym, że jedno pole nie jest równe drugiemu. Odczyn gleby na poszczególnych działkach różni się pod względem pH. Dlatego w naszych spółkach wykorzystujemy rolnictwo precyzyjne, które pomaga uzyskać szczegółowe informacje o glebie. Dostosowujemy poszczególne elementy agrotechniki, w tym regulowanie pH, do zmiennych warunków dzieląc pola na kilkuhektarowe działki, a następnie badamy glebę.

Od kilku lat w gospodarstwach Grupy Top Farms wykorzystywane są analizy glebowe metodą Mehlich 3. Metoda ta pozwala zaobserwować zasobności poszczególnych przyswajalnych pierwiastków w danych kategoriach agro-ekonomicznych gleb oraz w wielu jej klasach, w zależności od poziomu pH.

A czy Ty korzystasz z diagnostyki gleby?

Węgiel - dostarczaj energię glebie

Węgiel (Coal) to materia organiczna, przez znawców traktowana jako serce gleby. Jest jednym z najważniejszych elementów obiegu składników odżywczych, ponieważ bez niej nie ma życia! Zawartość próchnicy decyduje o strukturze gleby i jej pojemności wodnej, czyli zdolności do dostarczania wody roślinom. Materia organiczna to źródło wielu składników mineralnych dla roślin oraz ochrona przed patogenami.

Węgiel jest odpowiedzialny za tworzenie sieci pokarmowych dla roślin i innych organizmów. Jest budulcem wszelkich organizmów żywych i składnikiem próchnicy, która zwiększa żyzność gleby. Przy odpowiednim gospodarowaniu glebą, rolnicy są w stanie przywracać zawartość materii organicznej do poziomów z czasów puszczy pierwotnej i tym samym ograniczać negatywny wpływ na ślad węglowy.

Należy pamiętać, że stosując powszechne praktyki rolnicze, w skład których wchodzą intensywne zabiegi uprawowe, stosowanie nawozów syntetycznych czy stosowanie pestycydów, przyczyniamy się do wyzwalania dwutlenku węgla do atmosfery. Trzeba podkreślić, że w związku z ograniczaniem prowadzenia produkcji zwierzęcej oraz rozpowszechnianiem się monokultur upraw roślinnych na świecie, w gruntach rolnych ubywa materii organicznej.

Według Kodeksu 5C - węgiel, a zwłaszcza zawartość materii organicznej w glebie, jest elementem kluczowym z punktu widzenia rolnictwa regeneratywnego. Celem Kodeksu, jest dążenie do poziomu 3% materii organicznej w glebie. Działania podejmowane dla realizacji tego pułapu obejmują szereg zabiegów, w tym:

• ograniczenie poziomu natleniania gleby przez rezygnację z orki
• coroczne stosowanie nawozów naturalnych
• aplikację melasy
• pozostawianie resztek pożniwnych na polach
• uprawę roślin strukturotwórczych – bobowatych oraz gryki, które ze wszystkich gatunków roślin relatywnie najbardziej wspierają rozwój życia biologicznego w glebie
• odpowiedni płodozmian oraz wysiew dopasowanych mieszanek poplonów

Według badań prowadzonych w Grupie Top Farms, stosowanie wymienionych wyżej praktyk rolnictwa regeneratywnego (przede wszystkim nawożenia organicznego, pozostawiania resztek pożniwnych i uprawy poplonów), przyczyniło się do zwiększenia średniego poziomu zawartości materii organicznej w glebie w różnych lokalizacjach gospodarstw rolnych. Przykładowo w Top Farms Głubczyce w okresie między 2016 a 2019 rokiem ilość materii organicznej wzrosła 0,16 pp.

Poplony - okrywaj glebę

Poplony (Cover Crops) to czwarte i zarazem przedostatnie „C” należące do Kodeksu 5C.

Poplony, rozumiane jako rośliny okrywowe poza okresem wzrostu roślin w plonie głównym, przyczyniają się do wzrostu materii organicznej i wzbogacają glebę. Są szeroko stosowane w rolnictwie, przynosząc wiele dobrego.

Mieszanki poplonowe są źródłem bioróżnorodności i są w stanie spełniać wiele ról w tym samym czasie, dlatego są wydajniejsze niż pojedyncze gatunki.

Jakie korzyści niesie ze sobą siew poplonów?

• obsługują biologiczne wiązanie azotu
• chronią glebę przed wypłukiwaniem składników pokarmowych
• pomagają zapobiegać erozji wodnej i wietrznej gleby
• wzbogacają glebę w substancję organiczną, z której tworzone są związki próchniczne
• mają korzystny wpływ na aktywność biologiczną gleb i rozwój mikroorganizmów glebowych
• mogą pobierać nadmiar wody po zimowych opadach deszczu i zatrzymywać wilgoć dla roślin głównych
• poprawiają strukturę gleby, dzięki długiemu i rozbudowanemu systemowi korzeniowemu, czyniąc ją bardziej przepuszczalną dla powietrza i wody
• pomagają w zwalczaniu chwastów i szkodników
• przyciągają owady zapylające
• są wykorzystywane do wypasu lub na paszę

Poplony oferują mnóstwo korzyści w perspektywie krótko jak i długoterminowej, dlatego siejemy je na naszych polach.

W ramach Kodeksu 5C komponuje się mieszanki składające się z założenia tylko z gatunków jarych, czyli mających zamrzeć w trakcie zimy. Stosuje się również wsiewki poplonowe oraz uprawy współrzędne.

W praktykach regeneratywnych w Grupie Top Farms poplony pełnią jedną z głównych ról. Zdaniem pracowników firmy, jest to najtańsza i najbardziej efektywna metoda rolnictwa regeneratywnego. Należy jednak pamiętać, że przy uprawie poplonów procesy glebowe są rozciągnięte w czasie i muszą być zaadaptowane (często metodą prób i błędów) do lokalnego kontekstu prowadzenia działalności rolniczej (różne warunki agroklimatyczne). Dlatego każda spółka, wchodząca w skład Grupy Top Farms, wypracowała optymalne – ze swojej perspektywy – podejście do poplonów.

Na podstawie zebranych doświadczeń i wiedzy, wykorzystywanej w działalności rolniczej w Grupie Top Farms, podajemy kilka najważniejszych wskazówek, dotyczących upraw poplonów:

• poplony powinny zostać jak najdłużej na polu - jedna z najważniejszych ich funkcji dotyczy bowiem działania korzeni
• należy uprawiać rośliny, które mają krótki i głęboki system korzeniowy - chodzi o stabilizację gleby
• nie można wysiewać poplonów, kiedy jest sucho
• poplony siejemy tam, gdzie znajduje się słoma
• w pierwszej połowie sierpnia wysiewamy poplony grubonasienne, w drugiej połowie – mieszanki koniczyn, facelii (motylkowate drobnonasienne)
• mieszanki stosuje się w zależności od gleby oraz typu uprawy głównej
• bardzo ważną kwestią jest właściwy dobór mieszanek - należy tu respektować odpowiednie terminy wegetacji
• obsada roślin na polu powinna wynosić maksymalnie 200–350 roślin na metr kwadratowy
• ważne jest zwrócenie uwagi na resztki substancji chemicznych z poprzednich sezonów - mogą one uszkadzać poplony

A czy Ty siejesz poplony na swoim polu?

Kultura - żyj w symbiozie z otoczeniem

Kultura (Culture) to ostatnie "C" z Kodeksu 5C.

W odniesieniu do rolnictwa, "kultura" oznacza na ogół szeroko rozumiane praktyki, normy i wartości związane z tą sferą działalności człowieka. Mogą się w nich mieścić najróżniejsze elementy, od sposobu wykonywania określonych zabiegów na polu czy czynności związanych z chowem zwierząt, aż po postawy i wyznawane przez rolników wartości.

Kultura skupia się na ochronie otoczenia pola jako miejsca produkcji bezpośrednio powiązanego interakcjami z sąsiedztwem. Do zakresu tych działań zaliczamy takie praktyki, jak:

• płodozmian jako najważniejsze narzędzie, służące poprawie żyzności gleby
• redukcja zużycia środków ochrony roślin
• kreowanie krajobrazu
• ochrona dziko żyjących zwierząt (szczególnie pszczół, które są niezwykle ważne w ekosystemie)
• rewitalizacja oczek wodnych
• budowa zbiorników retencyjnych
• nasadzenia i pielęgnacja pasów zadrzewień śródpolnych
• udział w lokalnych inicjatywach

Dzięki zespołowi takich działań, na polach i wokół nich znacznie wzrasta bioróżnorodność.

W Grupie Top Farms prowadzimy działalność rolniczą w symbiozie z całym otoczeniem naszych gospodarstw. Grupa współpracuje z lokalnymi jednostkami we wszystkich obszarach, mających wymiar przyrodniczo-środowiskowy. Do przykładów takiego sposobu gospodarowania należą:

• stwarzanie sprzyjających warunków rozwoju dla zapylaczy (pszczół) poprzez wysiew poplonów, które zwiększają bioróżnorodność
• projekt Bee TOP, w ramach którego w spółce Jagrol zagościło 5 rodzin pszczelich
• działalność związana z małą retencją i budową wałów, która wspomaga proces nawadniania upraw w lokalizacjach należących do firmy, gdzie notuje się stosunkowo niewielkie opady deszczu - wokół zbiorników możemy spotkać wiele rzadkich, chronionych gatunków ptaków wodnych i wodno-brodzących
• dokonywanie nasadzeń i pielęgnacja pasów zadrzewień

Które elementy Kodeksu 5C najbardziej Cię zainteresowały? Chcesz dowiedzieć się więcej na temat rolnictwa regeneratywnego i Kodeksu 5C? Weź udział w wydarzeniu - Forum Rolnictwa Regeneratywnego BIO_REACTION.